علم اریایی ها

یزدگرد یکم پسر شاپور سوم بود که بعد از عموی خود بهرام چهارم روی کار آمد.او چهاردمین پادشاه ساسانی بود که از سال ۳۹۹ تا ۴۲۰ بر ساسانیان حکمرانی کرد.درباره احوال یزدگرد یکم اختلاف بسیار است.طبق یکی از منابع او را یزدگرد نیکوکار و کمک کننده به بینوایان دانسته اما مورخان عرب و ایرانی که نوشته هایشان مبتنی بر تاریخ عهد ساسانیان است و از عقاید روحانیون زرتشتی و نجبا می باشد او را یزدگرد بزه کار و گناهکار خوانده اند.

در زمان یزدگرد یکم پادشاه روم آرکادیوس زمان مرگش را احساس کرد و چون ولیعهدش تئودوسیوس دوم هنوز در گهواره بود برای اینکه پسرش ی مانع بر تخت نشیند و امپراتوری روم شرقی از جنگ‌های ایران در امان بماند، در وصیت نامه اش از یزدگرد خواهش کرد که امپراتوری را حمایت کند. یزدگرد همین که بر مفاد وصیت نامه اطلاع یافت، خواجهٔ دانایی که نامش آنتیوخوس بود را، به قسطنطنیه فرستاد تا تئودوس را تربیت کند و به سنای روم اعلام کرد که دشمن پادشاه کوچک روم دشمن یزد گرد خواهد بود.پادشاه کوچک تحت سرپرستی یزدگرد بزرگ شد و دولت روم تا زمانی که پادشاه کوچک بزرگ شد از جانب ایران و یزدگرد حمایت شد و یزدگرد هیچگاه از مروت و جوانمردی خود نسبت به دولت روم نکاست.حتی زمانی که پادشاه روم از یزدگرد خواست تا با مسیحیان ایرانی خوش رفتاری کند یزدگرد فرمان داد، کلیساهایی را که خراب کرده بودند، مجدداً بنا کنند و کسانی که به جرم مسیحی بودن به زندان افتاده بودند، آزادی دهند و به روحانیون مسیحی نیز اجازه داده شد که به همه جای ایران سفر کنند.یزدگرد از مسامحه با مسیحیان بی شک برای مقاصد سیاسی استفاده کرده بود زیرا که با استوار کردن بنیان صلح ایران و روم می‌توانست، در تحکیم اقتدار سلطنت خویش بکوشد اما به نظر می‌آید که غیر از ضرورت سیاسی، یزدگرد طبعاً مایل به مسامحه در امور دیانتی بوده‌است. نسبت به قوم یهود هم که از نظر سیاسی، بی طرف محسوب می‌شدند، خوش رفتاری می‌کرد و شاید بخاطر همین طرز فکر با شوشیندخت دختری یهودی، ازدواج کرد. اما این مساحمه با مسیحیان چندی بعد ناخوشایند شد و مسیحیان چنان از خود جسارت نشان میدادند و ایرانیان را رنجیده ساختند که پادشاه چاره ایی جز دستگیری و تنبیه آنها نداد.مقارن همین زمان دولت روم تحت فشار مردم قوی و تازه نفس شمالی بود که در اثر فشار هون ها به روم غربی و شرقی هجوم آورده بودند چنانکه در سال ۴۱۰ میلادی پایتخت روم غربی به دست شخصی به نام آلاریک افتاد.در این زمانبه عقیده مورخین یزدگرد میتوانست به راحتی بقیه بین النهرین و شامات و آسیای صغیر را تصرف کند ولی از جهت دوستی با روم این کار را انجام نداد.چگونگی فوت یزدگرد یکم، نامشخص است.موافق روایات ایرانی در نزدیکی دریاچه سو (چشمه سبز نیشابور)از لگد اسبی مرده ولی بعضی ها گمان میکنند که از سو قصد فوت کرده. او سه پسر بر جای گذاشت، شاهپور، بهرام و نرسی. شاهپور را پدر، به پادشاهی قسمتی از ارمنستان که به ایران تعلق یافته بود نصب کرد. بهرام پیش پادشاه عرب در حیره که خراجگزار شاه بود، اقامت گزید. نرسی هم که از همسر یهودی یزدگرد یکم بود، در زمان فوت پدر هنوز صغیر بود.بعد از فوت او شاپور پسرش بر تخت نشست.همچنین شهر یزد را از بناهای او میدانند.